PrismaTisch. Veelvoud als voordeel
Teun van Wijk, adviseur verbinden gebruik, gebouw, gebied.Bob van de Ven, onderwijsadviseur.
PrismaTisch is een workshopmethode, waarbij deelnemers elkaar inspireren, kennis delen en iedereen zijn/haar ideeën kwijt kan. De workshop start met een centrale vraagstelling en moedigt vervolgens deelnemers aan om de eigen gedachten en beelden gelijktijdig op de tafel naar voren te brengen. Dit levert een bonte verzameling op van verschillende ideeën. Bijzonder aan PrismaTisch is de wijze waarop er wordt omgegaan met alle verschillende invalshoeken die dan zichtbaar worden. De methode maakt gebruik van een model, waardoor alles een logische plek krijgt en bijdraagt aan het gezamenlijke resultaat.
ICSadviseurs uit Nederland heeft de workshop meer dan 300 keer toegepast en de aanpak steeds verder ontwikkeld. PrismaTisch is als methode onder andere ingezet bij scholen, universiteiten, zorgorganisaties, overheden, wijkbewoners en brancheverenigingen. Workshops vonden plaats in Nederland, België, Duitsland, Noorwegen en Oman. In de workshop valt een centrale vraagstelling op een lange tafel uiteen in verschillende invalshoeken, ‘kleuren’, vandaar de naam ‘PrismaTisch’. De combinatie van eenheid en verscheidenheid kan met recht een ‘prismatische methode’ worden genoemd.
Een workshop duurt ongeveer 3 uur. Het aantal deelnemers kan klein zijn (circa 10 personen) tot groot (150-200 personen). Vaak gaat het om onderwerpen, waarbij het belangrijk is om te innoveren en out of the box te denken. Het kan bijvoorbeeld gaan om een strategisch plan, het ontwikkelen van een (onderwijs)visie, de uitgangspunten voor een nieuw gebouw (‘Phase Null’) of het (her)inrichten van een leeromgeving.
De voordelen van PrismaTisch
- • De methode zorgt voor een veelzijdig resultaat. Met aandacht voor toekomsttrends, menskant, verbindingen, experimenteerruimte, ondernemerschap, organiseerbaarheid, heldere structuur, urgentie, bestuurlijke haalbaarheid, cultuur en waarden. De verschillende invalshoeken zorgen ervoor dat iedereen een bijdrage kan leveren en het resultaat vervolgens weer rekening houdt met de veelzijdigheid van mensen.
- • Bij deelnemers is veel (soms onvermoede) expertise aanwezig, die wordt aangeboord en ingezet.
- • PrismaTisch is een vorm van samenwerkend leren. Voor onderwijs-organisaties is dit een belangrijk thema. Zowel voor het onderwijs aan leerlingen als ook voor het functioneren van een school zelf, als lerende organisatie.
- • De methode is ook zeer geschikt voor organisaties die van plan zijn kennis met elkaar te gaan delen of nauw samen te gaan werken.
- • Deelnemers zijn altijd enthousiast en krijgen van deze workshop veel energie. Het wordt vaak gebruikt als kick-off van een proces en stimuleert teambuilding.
- • Het werk gebeurt door alle deelnemers gelijktijdig via schrijven, mindmapping, tekenen, reageren op elkaar en verzamelen van beelden. Dit zorgt voor een gelijkwaardige inhoudelijke inbreng; of je nu een verlegen diepe denker bent of een welbespraakte tafelspringer, alleen de opgeschreven informatie telt.
- • De combinatie van beeld en tekst stimuleert creatief denken. De verrassende beelden komen van buiten, zorgen voor inspiratie en vergroten daarmee de ruimte voor ideeën.
- • De workshop combineert goed met andere onderdelen zoals model-ontwikkeling en scenario analyse.
- • In een aantal gevallen heeft de aanpak geleid tot coachingstrajecten aan onderwijsteams of aan individuen.
- • Voor de verwerking van alle inbreng is een aanpak ontwikkeld, die de veelheid aan informatie verwerkt tot een beschrijving van een heldere gezamenlijke lijn.
De zes kleuren van PrismaTisch
De zes kleuren van PrismaTisch zijn gebaseerd op het werk van Prof. Dr. Clare W. Graves (1914-1986). In zijn theorie heeft hij het over drives, hiermee bedoelt hij aandrijfkrachten: dat wat ons energie geeft. Dit is niet hetzelfde als drijfveren, vandaar dat in de tekst het woord drives is aangehouden. In het kort stelt hij:
- • De mens is niet een statisch gegeven, maar is veranderlijk.
- • Als levensomstandigheden veranderen, verandert ook de mens.
- • Nieuwe leefomstandigheden vragen om nieuwe regels voor denken en handelen, waarbij het accent op andere drives ligt.
- • Daarbij blijven onze vorige drives wel bestaan!
- • Ieder mens draagt verschillende drives in zich, die elkaar aanvullen maar ook met elkaar in conflict kunnen zijn.
Dit heeft geresulteerd in een model met 6 drives, elk met een eigen kleur. De theorie van Graves richt zich op individuele ontwikkeling. PrismaTisch richt zich op groepen: in een groep zullen immers alle drives aanwezig zijn. Door alle drives aan te spreken kan iedereen aanhaken op onderwerpen die hem/haar aanspreken en energie geven. Om een indruk te krijgen volgt hier een heel beknopte algemene aanduiding van de drives:
- ► Care! Waarden, sfeer, gevoel, traditie, cultuur, veiligheid, verleden, rituelen.
- ► Think! Structuur, overzichtelijk, functioneel, heldere regels, smart.
- ► Together! Mens, diversiteit, verbinden, samenwerken, partners.
- ► Inspire! Toekomst, visie, ratio, inspiratie, uitzicht, open mind.
- ► Create! Ondernemen, kansen zien, trots, doel- en resulataat gericht.
- ► Action! Nu, moed en kracht, besluitvaardig, urgentie, actie, verantwoording.
In de voorbereiding van een workshop worden zes deelvragen geformuleerd, die afgeleid zijn van de centrale vraagstelling en passen bij een bepaalde drive. Een variant is om aan de hand van een uitleg van de drives deelnemers eerst zelf de deelvragen te laten formuleren.
Enkele voorbeelden uit de praktijk
Zentrum für schulpraktische Lehrerausbildung (ZfsL) Düsseldorf
In de voorbereiding zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd:
- ► Was sollten wir aus den traditionellen Lernumgebungen auf jeden Fall übernehmen?
- ► Welche Bedingungen müssen berücksichtigt werden, um den Lernprozess organisierbar zu gestalten?
- ► Auf welche Weise kann die Lernumgebung ein Raum sein, um Interaktion zwischen Lehrenden und Lernenden, Wissenschaft und Forschung, Technologie und Politik zu schaffen?
- ► Wie könnte die neue Lernumgebung Platz für die Herausforderungen und innovatives Denken schaffen?
- ► Auf welche Weise können die Ambitionen/Ziele von SchülerInnen im Blick behalten werden?
- ► Was ist für uns heute in unserer Lernumgebung unumgänglich? Was muss die Lernumgebung unbedingt leisten?
Wim Wenders Gymnasium Düsseldorf
Het Wim Wenders Gymnasium ontwikkelt plannen voor renovatie en nieuwbouw aan de Schmiedestrasse. Projekt Lern-Raum (partner ICSadviseurs) heeft de z.g. ‘Phase Null’ begeleid. Doel is om toekomstgerichte uitgangspunten voor het onderwijs en het schoolgebouw te ontwikkelen. Dit gebeurde met een vertegenwoordiging van de school en vervolgens met alle ouders en leerlingen die geinteresseerd waren om mee te denken over hun ‘Traumschule’.
Voorbeeld van vragen gericht aan leerlingen:
- ► Wann fühlst du dich wohl in der Schule?
- ► Welche Hausregeln sind wichtig?
- ► Wo möchtest du deine Mitschüler in der Schule treffen
- ► Was findest du toll in dieser Schule?
- ► Was macht die Schule spannend für dich?
- ► Was ist dir und deine Freunden wichtig?
Onderwijs Centraal
Projekt Lern-Raum verbindt leren met leeromgevingen. Voor het inrichten van de leeromgeving vormt het onderwijs het vertrekpunt. De vraag ‘Wat is een goede school?’ gaat dan ook vooraf aan de vraag ‘Wat is een goede leeromgeving?’ Niet altijd ligt het antwoord op de eerste vraag al klaar. Ook dan is PrismaTisch behulpzaam. Deelnemers denken na over 6 thema’s, vervolgens worden deze gespiegeld aan de bevindingen van het onderzoek van Professor Prof. Dr. Olaf Köller (Die Kriterien des deutschen Schulpreises).
Voorbeeld van thema’s:
- ► Schulklima
- ► Unterrichtsqualität
- ► Umgang mit Vielfalt
- ► Lernende Organisation
- ► Leistung
- ► Verantwortung
Het is voor de deelnemers een eye opener om te zien, hoe de individuele drives terug te vinden zijn in de door Prof. Köller vastgestelde criteria van de ‘excellente school’.
Internationaal
PrismaTisch is in verschillende landen met succes ingezet, zoals in Oman. Op een internationale conferentie van onderwijsadviseurs stond PrismaTisch zelf centraal. Voor de 6 kleuren werden meer dan 100 prikkelende vragen bedacht.
Beleef het zelf
Projekt Lern-Raum organiseert voor u graag een PrismaTisch-workshop.
Dat kan in verschillende vormen:
- • Een middag in het Rhein-Maas Zentrum te Düsseldorf. Tegelijkertijd kan daar met het meubilair voor verschillende werkvormen worden geëxperimenteerd.
- • Bij u op locatie, of in een nader te bepalen locatie.
- • De begeleiding gebeurt door een Duitse en een Nederlandse facilitator. Projekt Lern-Raum wil daarmee een stimulans geven aan de Duits-Nederlandse wederzijdse kennisuitwisseling.
PrismaTisch wordt ook ingezet in onze ‘Phase-Null Top’, daarbij gaat het om een workshop die bestaat uit 3 dagdelen. Ook hier zijn varianten mogelijk:
- • In het Rhein-Maas Zentrum of op een andere locatie.
- • Met een brede vertegenwoordiging van uw school.
- • Met een vertegenwoordiging van ca. 4 personen in een Phase-Null Top, waar verschillende scholen tegelijk aan meedoen. De aanpak bestaat dan uit een combinatie van focus op de eigen vraagstelling plus leren van de andere deelnemers.
- Bent u geïnteresseerd?
- Teun van Wijk
- teunvanwijk@icsadviseurs.nl